Đột biến gen là gì? Có những loại đột biến gen nào?
Đột biến gen là hiện tượng phổ biến ở cả người và vật trong cuộc sống hiện nay. Tuy nhiên, nhiều người vẫn chưa thực sự hiểu được khái niệm đột biến gen là gì. Vậy thì trong bài viết bên dưới, bạn sẽ tìm được câu trả lời thích hợp.
1. Khái niệm đột biến gen là gì?
Nhắc đến đột biến gen, người ta sẽ liên tưởng ngay đến sự thay đổi cấu trúc ban đầu của đoạn gen. Gen được cấu tạo nên từ các nucleotit, vậy nên đột biến gen còn được hiểu là sự thay đổi thứ tự các nu được sắp xếp sẵn.
Đột biến gen là sự biến đổi vĩnh viễn cấu trúc của gen từ mức độ phân tử nhỏ nhất. Nó làm trình tự ADN bị thay đổi về số lượng, kiểu gen và có thể là trật tự của các nucleotit. Qua đó, các alen lặn được sinh ra mang những tính trạng khác biệt so với tính trạng trội ban đầu. Đột biến có thể ảnh hưởng đến cấu tạo các cặp ADN đơn lẻ hoặc tới những đoạn lớn và có nhiều gen mã hoá.
2. Có những loại đột biến gen nào?
Chúng ta có thể phân đột biến gen thành 2 loại sau:
- Đột biến gen di truyền: Người bị đột biến bị di truyền những alen lặn này từ bố mẹ, vậy nên tạo thành những đột biến vĩnh viễn trong gen từ khi còn nhỏ.
- Đột biến gen mắc phải: Người bị đột biến mắc phải các mầm bệnh trong một giai đoạn nào đó. Các đột biến này không thể truyền cho đời sau.
Ngoài ra, đột biến gen còn được thể hiện ở các dạng:
- Đột biến thay thế: Là sự thay đổi 1 hay 1 cặp axit amin trong ADN.
- Đột biến vô nghĩa: Cũng là sự thay đổi ngẫu nhiên 1 cặp axit amin. Tuy nhiên, khi mắc đột biến này protein sẽ bị vô hiệu hoá hoặc hoàn toàn ngừng hoạt động.
- Đột biến nhân bản: Một đoạn ADN trong gen bị sao chép một cách bất thường và làm thay đổi chức năng của protein.
- Đột biến xoá hay mất đoạn: Như tên của nó, các nucleotit có thể bị xoá đi trong mạch làm ảnh hưởng đến các nu bên cạnh và cũng là nguyên nhân khiến chức năng của protein bị thay đổi.
3. Nguyên nhân và cơ chế gây ra đột biến gen là gì?
Nguyên nhân cơ bản gây ra đột biến gen là sự thay đổi của cấu trúc và số lượng các nucleotit trong đoạn mạch. Ngoài nguyên nhân di truyền, đột biến gen chủ yếu do nguyên nhân khách quan từ môi trường:
- Sự thay đổi đột ngột từ môi trường sống.
- Do sự tác động của con người, con người muốn lai tạo thành những loại gen mới tốt hơn.
- Sự kết nối sai lệch giữa các cặp nucleotit khi sao chép mạch.
Cơ chế những đột biến này là thường xảy ra trong quá trình tổng hợp mạch khuôn. Không phải tự nhiên đột biến xuất hiện, thường thì nó sẽ xảy ra tình trạng tiền đột biến trước.
4. Hậu quả của đột biến gen
Đột biến gen thường xảy ra một cách ngẫu nhiên, gây nên các rối loạn trong quá trình tổng hợp protein. Nhất là những đột biến có hại sẽ ảnh hưởng tới sức khoẻ của con người. Tuy nhiên, đột biến gen cũng được chia làm có hại và có lợi.
Mức độ đột biến và mức độ gây hại của đột biến gen cũng ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng chống chịu của cơ thể. Ở động và thực vật, đột biến gen gây hại sẽ ảnh hưởng đến sức sống của chúng. Tuy nhiên, nếu xảy ra đột biến có lợi với những loài vật gây hại, cuộc sống của con người cũng sẽ bị ảnh hưởng tiêu cực.
5. Vai trò và ý nghĩa của đột biến gen trong cuộc sống
Tuy đột biến gen xảy ra một cách không xác định, nhưng chúng có thể gây hại và cũng có thể có lợi. Đầu tiên, đột biến gen làm thay đổi kiểu gen và sẽ tạo ra những gen mới đa dạng hơn. Từ sự thay đổi của các alen, kiểu hình cũng thay đổi khiến cho sự sống đa dạng hơn.
Trong công nghiệp, đột biến gen góp phần thúc đẩy việc tạo giống mới gây đột phá và sự lai tạo. Người ta thường sử dụng những đột biến để tạo ra các loại gen, các giống mới phục vụ cho cuộc sống.
6. Các căn bệnh đột biến gen gây ra
Trái ngược với những lợi ích ở thực vật và động vật, đột biến gen ở người thường là những đột biến có hại. Chúng gây ra những bệnh di truyền qua nhiều thế hệ, làm cho số lượng người mang gen lặn tăng cao.
Những căn bệnh phổ biến do đột biến gen mà chúng ta thường thấy là bệnh bạch tạng, bệnh động kinh, bệnh mù màu, máu khó đông, hội chứng Turner... Chúng có ảnh hưởng nặng nề đến cuộc sống bình thường của con người.
Bệnh độc kinh do sự đột biến gen trong ti thể tác động lên vỏ não, khiến con người không tự chủ được hành động. Bệnh bạch tạng là bệnh di truyền, khiến da, tóc,... biến thành màu trắng và thậm chí còn sợ ánh sáng. Tất cả chúng đều do sự đột biến gen làm các alen lặn quy định thể hiện ra ngoài.
Vậy là trên đây, các bạn đã được tìm hiểu về đột biến gen và nguyên nhân, hậu quả do đột biến gen mang lại. Hy vọng rằng bài viết này sẽ cung cấp cho bạn những cái nhìn trực quan nhất là lượng thông tin cần thiết.
Bài viết nên đọc
Bài viết phổ biến
