Cải Lương - Nghệ thuật biểu diễn âm nhạc truyền thống của Việt Nam
Cải Lương là một loại hình ca kịch dân gian hiện đại, đặc biệt nổi tiếng ở Nam Bộ. Nó có nguồn gốc từ miền Nam Việt Nam vào đầu thế kỷ XX và nở rộ vào những năm 1930 như một loại hình sân khấu của tầng lớp trung lưu dưới thời Pháp thuộc. Nghe những khúc ca Cải Lương, người ta có thể cảm nhận được những ca từ đẹp đẽ ca ngợi những giá trị đạo đức Việt Nam. Vì vậy, theo thời gian, Cải Lương đã được bảo tồn và trở thành một loại hình sân khấu dân tộc được cả người dân Việt Nam và du khách nước ngoài mong muốn.
I. Cải Lương là gì?
Loại hình này phát triển từ loại hình hát Bội truyền thống của Việt Nam. Là sự pha trộn giữa ảnh hưởng truyền thống và đương đại, Cải Lương kết hợp kinh kịch với kịch nói để tạo ra một biểu hiện sống động về văn hóa và bản sắc Việt Nam.
Cải Lương ít nhiều giống với tuồng Tây, nhưng dễ lột tả tâm tư nhân vật hơn. Nó có khoảng 20 bài hát chính, nhưng mỗi bài có thể được điều chỉnh lại với nhịp độ cảm xúc khác nhau, tạo nên nhiều phiên bản khác nhau. Cải Lương thành công phần lớn nhờ vào giọng hát ngọt ngào của dàn diễn viên dày dặn kinh nghiệm và được khán giả yêu mến. Khi nghe những ô nhịp đầu tiên của bài Vọng Cổ, khán giả thường phản ứng bằng những tràng vỗ tay tán thưởng.
II. Các loại Cải Lương
Cải Lương chủ yếu có hai loại: Cải Lương xưa và Cải Lương hiện đại. Cả hai đều đề cao giá trị đạo đức của người Việt. Cải Lương lấy cảm hứng bởi nhiều câu chuyện sống động, từ truyền thuyết cổ xưa về các vị vua và chiến binh đến khám phá các chủ đề xã hội Việt Nam hiện đại. Mặc dù nội dung chủ đề có thể khác nhau, nhưng một yếu tố chung là cấu trúc bài hát u sầu đặc trưng có tên Vọng Cổ, tạm dịch là “hoài niệm về quá khứ”.
Nếu bạn xem một vở kịch trong đó các diễn viên và nữ diễn viên ăn mặc trang phục kiểu cũ, thì đó là Cải Lương xưa hay còn gọi là Cải Lương cổ trang. Cốt truyện dựa trên những câu chuyện cổ tích, truyền thuyết hoặc lịch sử của chế độ phong kiến với các vị vua và chiến binh cổ đại, trong khi cốt truyện đến từ nhiều truyền thuyết lịch sử hoặc cổ xưa của Trung Quốc. Xem một vở tuồng Vọng Cổ, bạn có thể thấy, ngoài những lời thoại thông thường, một số giai điệu được đưa vào vở kịch. Những giai điệu này được sử dụng lại qua các vở kịch khác nhau, tuy nhiên các từ được thay đổi để phù hợp với ngữ cảnh.
Ngày nay, những câu chuyện về xã hội Việt Nam hiện đại ngày càng được lột tả chân thật và sâu sắc. Cốt truyện của nó đề cập đến những câu chuyện tình yêu lãng mạn pha trộn với các mối quan hệ gia đình hoặc xã hội. Các câu chuyện cũng khám phá các chuẩn mực văn hóa, chuẩn mực xã hội và các khía cạnh khác của xã hội Việt Nam.
Bất kể là loại hình Cải Lương nào, nó đều thể hiện những khía cạnh quen thuộc trong đó người biểu diễn sử dụng kết hợp lời thoại và hát luyến láy kèm theo nhạc nền để truyền tải suy nghĩ, cảm xúc và truyền tải thông điệp của họ đến khán giả.
Sự hấp thu liên tục của nó đối với các chủ đề và ảnh hưởng đương đại, cùng với việc sử dụng nhạc cụ hiện đại cho phép nghệ thuật liên tục được sáng tạo và giới thiệu lại với mọi người theo các chủ đề mới mẻ hơn. Do đó, Cải Lương vẫn luôn gây được sự quan tâm bất tận tới công chúng đối với nghệ thuật. Thậm chí cho đến nay, Cải lương vẫn còn phổ biến và được đánh giá cao bởi người dân địa phương Việt Nam cũng như du khách nước ngoài.
III. Đặc điểm của Cải Lương
1. Âm nhạc
Sân khấu Cải Lương là sự kết hợp giữa dân ca Nam Bộ với hát Bội. Trong quá trình phát triển, các nghệ nhân đã bổ sung thêm một số làn điệu mới như Dạ cổ hoài lang, hay những bài nhạc Hoa đã được Việt hóa.
2. Dàn nhạc giao hưởng
Một đoàn Cải Lương hoàn chỉnh không chỉ có diễn viên diễn trên sân khấu mà luôn có dàn nhạc đồng hành. Dàn nhạc Cải Lương không chỉ có nhiệm vụ hỗ trợ giọng hát cho diễn viên mà còn tô điểm cho từng giai điệu để làm nổi bật chiều sâu tâm lý nhân vật, tạo thêm kịch tính cho kịch bản, góp phần làm nên thành công của vở diễn.
3. Phong cách biểu diễn
Diễn viên Cải Lương diễn như Tuồng, nhưng khác ở chỗ điệu bộ phù hợp với lời ca chứ không cường điệu như hát. Sau đó vào những năm 60 của thế kỷ XX, các diễn viên đã kết hợp ca hát với múa, bay, võ thuật để các tiết mục thêm sinh động.
4. Trang phục và bối cảnh
Ở những vở diễn lấy cảm hứng từ tích xưa, trang phục của diễn viên và bối cảnh trên sân khấu cũng được lựa chọn để gợi lên khung cảnh xảy ra câu chuyện không có thật. Còn trong loạt phim về đề tài xã hội hiện đại, các diễn viên ăn mặc giống nhân vật ngoài đời thường. Đặc biệt, hai công đoạn trong xây dựng bối cảnh sân khấu Cải Lương thường là: thứ nhất vẽ phông màn và thứ hai là bài trí sân khấu. Cả hai công đoạn này đều phải tuân thủ nguyên tắc tả thực của sân khấu.
Đến nay, Cải Lương tuy đã qua thời kỳ rực rỡ nhưng vẫn có một lượng khán giả trung thành. Trải qua biết bao nhiêu năm thăng trầm, Cải Lương đã khẳng định được vai trò quan trọng của mình trong cái nôi nghệ thuật truyền thống Việt Nam!
Bài viết nên đọc
Bài viết phổ biến
